poniedziałek, 1 sierpnia 2016

Ukraina należy do Europy. A w każdym razie do niej pretenduje

Po przeczytaniu wywiadu-rzeki Izy Chruścińskiej z Oksaną Zabużko (Ukraiński palimpsest) uświadomiłem sobie siłę ukraińskiej kultury, w Polsce znanej właściwie tylko z nazwisk Tarasa Szewczenki, Łesi Ukrainki, bo już wielki reżyser filmowy Ołeksandr Dowżenko wrzucony został wraz z filmowcami białoruskimi, litewskimi czy gruzińskimi do wielkiego wora kina radzieckiego. Faktem jest wprawdzie, że mogli tworzyć filmy tylko w Lenfilmie lub Mosfilmie w języku rosyjskim.
W okresie sowieckim w języku narodowym ukraińskim mogły powstawać tylko powieści produkcyjne, najlepiej osadzone w realiach wiejskich, folklor nakazany był też kompozytorom muzyki, malarzom czy twórcom teatralnym. Próby tworzenia sztuki artystycznej kończyły się dla twórców w najlepszym razie wykluczeniem ze związków twórczych, a na ogół kończyły się zsyłkami za Ural z paragrafu o uprawianiu propagandy nacjonalistycznej.
Istniał ruch dysydencki, który poczuł się trochę bezpieczniej w wyniku KBWE. W tym nurcie tworzył pochodzący z Łucka Mykoła Riabczuk, autor dość znanego eseju Dwie Ukrainy, który stał się jakby nie zrealizowanym jeszcze do końca scenariuszem wydarzeń w jego kraju. Lata prześladowań, polegających głównie na zakazie opuszczania kraju oraz utrudnianiu publikacji powetowały mu uczelnie i rozmaite inne instytucje zagraniczne po 1990 roku. Bywał zapraszany na całe semestry wykładów i honorowany prominentnymi nagrodami. Obecnie jest profesorem cieszącej się wysokim prestiżem Akademii Kijowsko-Mohylańskiej oraz przewodniczącym jury przyznawanej we Wrocławiu corocznej Nagrody Literackiej Europy Wschodniej "Angelus".